Boekrecensie | Uit het goede hout gesneden – Hanke Lange -  2018 (4e druk)

Hanke Lange heeft met ‘Uit het goede hout gesneden’ een prettig leesbaar boek geschreven, gericht op versterking van bestuurlijk leiderschap. Want een bestuurder kan het verschil maken, vooral als de organisatie onder druk staat. Leiderschap én volgerschap komt aan de orde, evenals een goede verhouding bestuurder-Raad van Toezicht.

Lange heeft in zijn boek een opbouw weten te realiseren, beginnend met de basisprincipes van leiderschap en besturen tot en met de praktische en wezenlijke gedragingen die een bestuurder zich eigen dient te maken bij grote ontwikkelingen.  Alleen al de beschrijvingen over goede leiders en goede volgers zijn nuttig, vooral omdat Lange dieper af weet te steken naar moraal en motief van bepaald gedrag.

Al lezend komt de actualiteit van leiderschap steeds terug. In een onderwijsorganisatie zal de discretionaire ruimte om leider te zijn vele malen kleiner zijn dan de ruimte in een bedrijf waar de bestuurder tevens eigenaar is. Medezeggenschap en toezicht bij instellingen is van groot belang en vraagt om evenwicht  en kennis van de krachten die daarbij horen.

Verhouding bestuur en toezicht

Een goede en constructieve verhouding tussen bestuurder en toezichthouder is niet vanzelfsprekend. Informatie en communicatie is kwetsbaar maar ook goud waard, als het lukt. Een Raad van Toezicht zal overreageren naarmate een bestuurder terughoudend is.  Het goed ‘uitspelen’ van de rollen is evident.

Lange stelt ook dat een Raad zelden een team is. De frequentie van vergaderen en samenwerken is laag. Op jaarbasis zal de contacttijd ongeveer 25 uren zijn. Dat maakt het dus ingewikkeld om veel onderling vertrouwen en kennis van elkaar te hebben. Elkaar aanspreken in spannende tijden is dan ‘griezelig’.

Neemt niet weg dat zowel besturen als toezicht houden een vak is geworden. Het vrijblijvende is er van af door de maatschappelijke eisen die worden gesteld. Ook de eigen rolopvatting en ambities die zowel bestuurders als toezichthouders meebrengen, wegen mee. De verhoudingen zullen met regelmaat bespreekbaar moeten worden gemaakt. Het goed benoemen van het vertrouwen, de afstand nemen, ruimte realiseren en betrokken zijn helpt in dezen.

Zelfreflectie

En daar waar vertrouwen afneemt en een crisis dreigt, is zelfreflectie noodzakelijk, evenals initiatieven om openheid te realiseren in gesprek met elkaar. In hoofdstuk 11 benoemt Lange zeer nuttige adviezen om als beginnend bestuurder goed voorbereid je rol te gaan innemen.  Zorg voor een goede voorbereiding. Geef je als bestuurder niet te snel gewonnen. Breng scherpte aan in opdracht en mandaat. Helder uitgewerkt en toepasbaar.

En dan aan het einde van het boek:

“Bestuurder worden is een markant moment in je loopbaan. Vele streven het na, weinigen is het gegund. Het is een voorrecht…”

Deze slotopmerkingen staan karakteristiek onder een bemoedigende titel op bladzijde 123: Geniet ervan.

AH